TAHQIQ DAN TA’LIQ HADITS TA’LIMUL MUTA’ALLIM IMAM AZ-ZARNUJI

  • Nurul Mukhlisin Asyrafuddin Institut Agama Islam Nurul Hakim
  • Haeruman Rusandi Institut Agama Islam Nurul Hakim

Abstract

Kitab Ta’limul Muta’allim karya Imam Az-Zarnuji adalah salah satu kitab rujukan dalam studi Islam.Tidak ada satu Pondok Pesantren di Indonesia kecuali mengenal dan mengkaji kitab tersebut.Di perguruan tinggi Islam, kitab Ta’limul Muta’allim menjadi salah satu bahan kajian, bahkan menjadi mata kuliah tersendiri.Sebagai sebuah rujukan utama, kitab Ta’limul Muta’allim layak untuk dikaji dan dikritisi, termasuk dalam aspek pengutipan dalil terutama hadits Rasulullah shallallaahu ‘alaihi wasallam.Hadits merupakan sumber hukum Islam kedua setelah Al-Qur’an.Berbeda dengan Al-Qur’an yang semuanya shahih dan mutawattir, hadits ada yang shahih, hasan, dhaif bahkan maudhu’ (palsu).Dari aspek kuantitas sanadnya, ada hadits yang mutawattir dan ahad dengan semua pembagiannya.Idealnya, hadits yang menjadi rujukan adalah yang maqbulah (bisa diterima), yaitu hadits shahih dan hasan.Sebagian ulama membolehkan beramal dengan hadits dho’if sekedar untuk fadhailul amal (motivasi) dengan beberapa syarat yang mereka sebutkan.Namun sebagian ulama ada yang hanya menyebutkan hadits dalam kitabnya, tanpa banyak memperhatikan status dan derajat haditsnya.Di antaranya adalah Imam Az-Zarnuji dalam kitabnya Ta’limul Muta’allim ini.Dalam kitabnya Ta’limul Muta’allim, Imam Az-Zarnuji menukil sekitar 30 hadits.  Dari jumlah tersebut, 11 hadits di antaranya adalah shahih, namun satu di antaranya ada persyaratannya.Berikutnya 2 hadits berstatus hasan dan 7 hadits adalah dhaif atau lemah.Sisanya yaitu 10 hadits adalah la ashla laha (tidak ada asalnya) karena tidak didapati dalam seluruh kitab hadits yang dirujuk, bahkan sebagiannya bisa dihukum maudhu’ (palsu).

References

Al-Albani, Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Silsilah Al-Ahaadits Ash-Shahihah wa Syai’in min Fiqhiha wa Fawaa’iduha. Riyad: Maktabatul Ma’aarif li An-Nasyr wa At-Tauzi’, cet. Pertama, 1995M/1415H.
…………..Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Shahih Al-Jaami’ Ash-Shaaghir wa Ziyaadatuhu). Beirut: Al-Maktabul Islami, tt.
…………..Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Al-Silsilah Ash-Shahihah (Mukhtasharah). Riyadh: Maktabatul Ma’aarif, tt.
………….Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Dha’if Sunan At-Tirmidzi.Beirut: Al-Maktab Al-Islami, cet. Pertama, 1991M/1411H.
…………. Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. At-Ta’liqaat Al-Hisan Shahih Ibnu Hibban wa Tamyiiz Saqimihi min Shahihi wa Syaazihi min Mahfuzhihi. Jeddah: Daar Baawazir lin Nasyri wat Tauzi’, cet. Pertama, 2013M/1424H.
………….Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Silsilah Al-Ahaadits Ash-Shahiihah wa Syai’in min FIqhiha wa Fawaa’idiha. Riyad: Maktabatul Ma’aarif lin Nasyri wat Tauzi’, cet. Pertama, 1995M/1415H.
………….Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Shahih wa Dho’if Al-Jaami’ Ash-Shoghir.Al-Iskandariyah: Markaz Nurul Islam li Abhaats Al-Qur’an was Sunnah. Tt.
………….Abu Abdurrahman Muhammad bin Nashruddin bin Nuuh bin Najati bin Adam. Silsilah Al-Ahaadits Adh-Dho’ifah wal Maudhu’ah wa Atsaruha As-Sayyi’ fil Ummah.Riyad: Maktabatul Ma’aarif lin Nasyri wat Tauzi’, cet. Pertama, 1992M/1412H.
Al-Ashbahaani, Abu Nu’aim Ahmad bin Abdullah bin Ahmad bin Ishaq bin Musa bin Mahran. Hilyatul Auliya wa Thabaqaat Al-Ashfiyaa’.Beirut: Daarul Kutub Al-Ilmiyyah, cet. ketiga, 1409H
……………..Abu Nu’aim Ahmad bin Abdullah bin Ahmad bin Ishaq bin Musa bin Mahran. Musnad Al-Imam Abu Hanifah Riwayat Abu Nu’aim. Tahqiq Nazar Muhammad Al-Faryabi, Riyad: Maktabah Al-Kautsar, cet. Pertama, 1415H.
Al-Azdi As-Sajastani, Abu Daud Sulaiman bin Al-Asy’ats bin Ishaq bin Basyir bin Syidad bin Amru. Sunan Abu Daud. Tahqiq, Muhammad Muhyiddin Abdul Hamid. Beirut : Al-Maktabah Al-Ashriyyah.
Al-Baghawi, Abu Muhammad Al-Husain bin Mas’ud bin Muhammad bin Al-Farra’. Syarhu As-Sunnah. Tahqiq Syu’aib Al-Arna’uth dan Muhammad Zuhair Asy-Syaawisy. Beirut: Al-Maktab Al-Islami, cetakan kedua, 1983M/1403H.
Al-Bagdadi, Abu Hafsh Umar bin Ahmad bin Utsman bin Ahmad binMuhammad bin Ayyub bin Azdaad (Ibnu Syaahin). At-Targhiib fi Fadhaa’ilil A’maal wa Tsaawaabu dzaalik. Tahqiq Muhammad Hasan bin Muhammad Hasan Ismail. Beirut: Darul Kutub Al-‘Ilmiyyah, cet. Pertama, 1424H/2004M.
Al-Baihaqi, Abu Bakar Ahmad bin Al-Husain bin Ali. As-Sunan Al-Kubra wa fi Zailihi Al-Jauhar An-Naqi. India: Majlis Daa’iratul Ma’aarif An-Nizamiyah Al-Kinaniyah, cetakan pertama, 1344H.
………….Abu Bakar Ahmad bin Al-Husain. Syu’abul Imaan.Tahqiq Muhammad As-Sa’iid Beisuni Zaglul. Beirut: Daarul Kutub Al-Ilmiyyah, cet. Pertama, 1410H
Al-Bukhari, Muhammad bin Ismail Abu Abdullah. Shahih Al-Bukhari. Tahqiq, Muhammad Zuhair bin Nashr An-Naashr. T.Tp: Daar Thawq An-Najah, cet. Pertama, 1422H.
Ad-Daarami, Muhammad bin Hibban bin Ahmad bin Hibban bin Mu’az bin Ma’bad. Al-Ihsaan fi Taqriib Shahih Ibnu Hibban.Tahqiq Syu’aib Al-Arna’uth. Beirut: Mu’assasah Ar-Risaalah, cet. Pertama, 1998M/1408H.
Al-Hamawi Ar-Rumi, Syihabuddin Abu Abdullah Yaquut bin Abdullah. Mu’jamul Buldaan.Beirut: Daar Shaadir, cet. Kedua, 1995.
Al-Hanafi, Abdul Qadir bin Muhammad bin Nashrullah Al-Qurasyi, Abu Muhammad Muhyiddin. Al-Jawaahirul Mudhiyyah fi Thabaqaat Al-Hanafiyah. Karachi: Mair Muhammad Kutub Khaanah, t.th
Al-Iraqi, Abul Fadhl Zainuddin Abdurrahim bin Al-Husain bin Abdurrahman bin Abu Bakar bin Ibrahim. Al-Mughni ‘an Hamlil Asfaar fil Asfaar fi Takhriij maa fil Ihya’ minal Akhbaar. Beirut: Dar Ibnu Hazam, cetakan pertama, 2005M/1426H.
Al-Jauziyyah, Muhammad bin Abu Bakar bin Ayyub bin Sa’d bin Syamsuddin Ibnu Qayyim. Al-Manaarul Munif fi Ash-Shahih wa Adh-Dhaif dalam Naqdul Manqul wal Mahkul Mumayyiz bainal Mardud wal Maqbul. Tahqiq, Hasan As-Simaa’I Suwaidan. Beirut: Darul Qaadiri, 1990M/1411H.
Al-Kuufi, Abu Bakar Abdullah bin Muhammad bin Abi Syaibah Al-Abasi. Mushannaf Ibnu Abi Syaibah. Tahqiq Muhammad Awwamah. T.tp: TP, TT
An-Naisaburi, Abu Abdullah Muhammad bin Abdullah bin Muhammad bin Hamdawiyyah Al-Haakim. Al-Mustadrak ‘ala Ash-Shahihain lil Haakim.Tahqiq, Abu Abdurrahman Muqbin bin Hadi Al-Waadi’i, Mesir: Daar Al-Haramain. 1997M/1417H.
…………….Muslim bin Al-Hajjaj Abul Hasan Al-Qusyairi. Al-Musnad Ash-Shahih Al-Mukhtashar bi Naqlil Adl ‘anil Adl ila Rasulullah. Tahqiq, Muhammad Fu’ad Abdul Baaqi, Beirut: Daar Ihya’ At-Turats Al-‘Arabi, cetakan pertama.
An-Nawawi, Abu Zakariya Muhyiddin Yahya bin Syaraf. Al-Adzkaar li An-Nawawi.Al-Jafan: Dar Ibnu Hazam li Ath-Thiba’ah wa An-Natsr, cet. Pertama, 1425H/2004M.
Al-Qaahiri, Zainuddin Muhammad alias Abdurrauf bin Taajul Arifin bin Ali bin Zainal Abidin Al-Haddadi. Faidhul Qadiir. Libanon: Daarul Kutub Al-Ilmiyyah, cet. Pertama, 1415H/ 1994M.
Al-Qadha’i Al-Mishri, Abu Abdullah Muhammad bin Salamah bin Ja’far bin Ali bin Hakamun. Musnad Asy-Syihaab. Tahqiq Hamdi bin Abdul Majid As-Salafi. Beirut: Mu’assasah Ar-Risalah, cet. Kedua, 1986M/1407H.
Al-Qazwaini, Abu Abdullah Muhammad bin Yazid (Ibnu Majah). Sunan Ibnu Majah. Tahqiq Syu’aib Al-Arna’uth, dkk. Beirut: Daar Ar-Risaalah Al-‘Ilmiyyah, cet. Pertama, 2009M/1430H.
Al-Qurthubi, Abu Umar Yusuf bin Abdullah bin Muhammad bin Abdul Baar bin Ashim. Jaami’ Bayaanil Ilmi wa Fadhlihi. Tahqiq Abul Isybaab Az-Zuhairi. Saudi Arabia: Daari Ibnul Jauzi, cet. Pertama, 1994M/1414H.
Ar-Ruyaani, Abu Bakar Muhammad bin Harun. Musnad Ar-Ruuyani. Al-Qahirah: Mu’assah Qurthubah, cet. Pertama, 1416H.
Asy-Syaibani, Ahmad bin Hanbal Abu Abdullah. Musnad Al-Imam Ahmad bin Hanbal. Al-Qahirah: Mu’assasah Qurthubah, t.th.
Ath-Thabrani, Sulaiman bin Ahmad bin Ayyub bin Muthair Al-Lakhmi Asy-Syaami. Al-Mu’jamul Kabiir.Tahqiq Hamdi bin Abdul Majid As-Salafi. Al-Qahirah: Maktabah Ibnu Taimiyyah. Cetakan kedua, tt.
……………Sulaiman bin Ahmad bin Ayyub bin Muthair Al-Lakhmi Asy-Syaami. Al-Mu’jamul Aushath.Tahqiq Hamdi bin Abdul Majid As-Salafi. Beirut: Dar Ihya’ At-Turats Al-‘Arabi. Cetakan kedua, 1983M.
Ath-Thayaalusi, Sulaiman bin Daud Abu Daud Al-Farisi Al-Bashri. Musnad Abu Daud Ath-Thayaalusi. Beirut: Daarul Ma’ariafah, t.th.
At-Tirmidzi, Muhammad Abu Isa bin Saurah bin Musa bin Adh-Dhahhak. Al-Jaami’ Al-Kabir (Sunan At-Tirmidzi).Tahqiq, Basyar ‘Awwad Ma’ruf. Beirut: Daar Al-Gharbul Islami. Cet.pertama, 1998M.
Az-Zar’i, Muhammad bin Abu Bakar Ayyub. Al-Manaar Al-Muniif fi Ash-Shahiih wa Ad-Da’iif (Naqul Manqul wal Muhik Al-Mumayyiz bainal Marduud wal Maqbuul. Tahqiq Hasan As-Simaa’i Suwaidan. Beirut: Dar Al-Qadiri, cet pertama, 1990M/1411H.
Az-Zarnuji, Burhanuddin.Ta’limul Mut’allim fi Thariiq At-Ta’alum.Surabaya: Darul Ilmi, t.th
Published
2019-06-29